CHẤT THÚC CHÍN QUẢ LÀ GÌ

 

Chất thúc chín quả là gì?

Gần đây, dư luận xôn xao sau khi một số phương tiện thông tin đại chúng đưa tin nhiều thương lái buôn bán hoa quả ở một số nơi sử dụng một loại hóa chất có tên là Ethephon để thúc chín các loại hoa quả như chuối, mít, đu đủ, sầu riêng … và rằng loại hóa chất này chỉ được dùng để kích thích mủ cây cao su và cực độc đối với sức khỏe con người .

Thực trạng an toàn vệ sinh thực phẩm hiện nay là rất đáng báo động, được dư luận hết sức quan tâm, nhưng việc thông tin không chính xác, thiếu minh bạch và không có cơ sở khoa học chuyên ngành về đặc tính sinh hóa và các ứng dụng của Ethephon sẽ khiến dư luận hoang mang, thiệt hại cho người tiêu dùng và ảnh hưởng xấu cho xã hội .

Để hiểu rõ hơn về chất này, chúng tôi xin cung cấp một số thông tin khoa học về Ethephon và các ứng dụng của nó trong nông nghiệp .

Ethephon là gì ?

Ethephon (tên khác : Bromeflor, Arvest, Ethrel…) là chất tổng hợp có tên 2-Cloethylen phosphoric axit dạng lỏng có màu từ không màu đến hổ phách nhẹ . Nó được ổn định dạng axit và bị phá hủy ở pH lớn hơn 3,5 . Hàm lượng hoạt chất : 400mg/l, tỷ trọng 1,2g/ml, pH=3 . Nó dễ hòa tan trong nước, ít độc với người và gia súc . Thử nghiệm độ độc trên chuột cống theo đường tiêu hóa cho thấy : LD50 = 7000mg/kg . Ethephon không hại đối với ong, ít độc với cá . Khi gặp nước, Ethephon chuyển thành Etylen – một hoocmon thực vật giữ vai trò chính trong quá trình chín và quá trình già hóa của cây trồng và nông sản, nên khi phun vào cây, quả, Ethephon xâm nhập vào tế bào, bị nước có trong tế bào phân hủy thành Etylen theo phản ứng :

Sự phát hiện và tác động sinh lý của Etylen trên cây trồng

Nhà khoa học Nga D.N.Neliubov là người đầu tiên (1901) phát hiện Etylen có ảnh hưởng đến sinh trưởng của thực vật . Vào những năm 20 của thế kỷ 20, tác động sinh lý của Etylen được phát hiện ngày càng rõ hơn, đặc biệt trong việc làm chín quả cam, quýt, chuối và nhiều quả khác (F.Denin, 1924) . Năm 1934, R.Gein đã chứng minh được : chính thực vật nói chung và cây trồng nói riêng có khả năng tự tổng hợp Etylen và đó là một sản phẩm tự nhiên của quá trình trao đổi chất trong cây .

Ngày nay, người ta đã thừa nhận Etylen là hoocmon của sự chín, sự già hóa và của các “stress”. Nó là một phytohoocmon duy nhất ở dạng khí . Các nhà khoa học đã chứng minh được ảnh hưởng, tác động của Etylen đến các quá trình sinh trưởng khác nhau của cây trồng như : sự phát triển và chín của quả ; sự già hóa của hoa ; sự ngủ nghỉ của củ giống và hạt giống ; sự phân hóa, sinh trưởng của rễ cây ; sự rụng cơ quan ; sự ra hoa, sự phân hóa giới tính của hoa ; sự tổn thương cơ giới và các stress ; sự già hóa của các cơ quan và toàn cây ; …

 Ứng dụng của Etylen trong nông nghiệp

Từ lâu, các nước trên thế giới đã sử dụng Etylen trong ngành trồng trọt (trong và sau thu hoạch) để đẩy nhanh quá trình chín, gây rụng lá nhân tạo, kích thích tiết mủ cao su … Tuy nhiên, vì Etylen là một chất khí nên việc sử dụng nó trực tiếp là hết sức khó khăn .

Vì vậy, trong sản xuất nông nghiệp, người ta thường sử dụng các chất tổng hợp có tác dụng tương tự Etylen như : Ethephon, Ethrel, Bromeflor, Arvest, Vinylchlorid … Nhưng thông dụng nhất vẫn là Ethephon và Ethrel với các ứng dụng sau :

Làm quả chín sớm bằng Ethephon

Trên thế giới, Ethephon được sử dụng hết sức rộng rãi để kích thích sự chín của các loại quả, làm quả chín đồng loạt tạo điều kiện cho công nghệ sau thu hoạch .

Trước đây, việc sử dụng đất đèn để làm chín trái cây như cách dân gian bà con thường dùng có hiệu quả gây chín từ Axetylen thua kém Etylen đến hàng ngàn lần, hơn nữa nó không phù hợp và không đảm bảo các tiêu chuẩn an toàn vệ sinh thực phẩm theo thông lệ quốc tế đối với hàng xuất khẩu vì đất đèn độc hại với sức khỏe con người và dễ gây cháy nổ . Ethephon đáp ứng được các yêu cầu trong sản xuất hàng hóa hiện đại .

Ethephon ở dạng lỏng, khi vào trong quả, dưới ảnh hưởng của pH sinh lý của quả, Ethephon giải phóng ra Etylen gây ra sự chín của quả .

Người ta pha loãng Ethephon đến các nồng độ 0,02-0,05% rồi nhúng quả vào dung dịch trên trong 3-4 phút .Vớt quả ra, để ráo rồi ú sớm . Sau 2-7 ngày tùy từng loại quả, quả sẽ chín đồng loạt, mã quả đẹp đồng đều, tỷ lệ quả thối hỏng rất thấp .

Ngoài việc sử lý quả sau thu hoạch, Ethephon còn có thể được phun cho quả trên cây để làm quả chín đồng loạt, tiện lợi cho việc thu hoạch quả bằng máy móc cơ giới như với cà chua, ớt, cà phê, đậu tương …

Với cà phê, đậu tương, cà chua nồng độ Ethephon được sử dụng là 0,025% và phun vào lúc quả chín rộ .

Một số quả đòi hỏi các phương pháp xử lý đặc biệt như thoa nhẹ mỡ Ethephon 5% vào cuống mít tố nữ, đu đủ chúng sẽ chín đồng loạt sau 3-5 ngày . Tiêm vào phần mềm của trái mít ta với liều lượng 1-2cm3 dung dịch Ethephon 10% cho một quả lớn trung bình, quả mít sẽ chín sau 2-3 ngày .

Xử lý xoài bằng Ethephon 0,2-0,5%, xoài sẽ chín đồng loạt sau 3-5 ngày và cho mã quả cũng như chất lượng cao hơn, rất hiệu quả trong việc vận chuyển đi xa

Nếu quất vì một nguyên nhân nào đó gần tết mà vẫn còn xanh, để làm chín nhanh quả quất cảnh dùng đúng dịp Tết Nguyên Đán cần tiến hành phun sớm Ethephon nồng độ thấp (0,01-0,015%) cho quả (chỉ phun ướt quả, hạn chế phun lên lá) và phun 2-3 lần, mỗi lần cách nhau 10-15 ngày . Bằng cách này, người trồng quất có thể điều khiển để quất chín đúng dịp tết .

Tuy nhiên, đối với người tiêu dùng, dù là trái cây hay rau củ, nên rửa sạch trước khi sử dụng . Đồng thời, chúng tôi muốn khuyến cáo các nhà vườn và các thương lái trái cây nên rấm chín trái cây ở giai đoạn gần chín, không nên rấm lúc trái còn non ; nên sử dụng đúng giai đoạn, đúng liều lượng theo hướng dẫn của nhà sản xuất ; nên sử dụng sản phẩm có thương hiệu và nguồn gốc xuất xứ rõ ràng, đó cũng chính là cách thể hiện lương tâm nghề nghiệp và trách nhiệm xã hội vì sức khỏe của cộng đồng

Trích bài viết của 
TSKH. TRẦN HẠNH PHÚC